منظور از خاکبرداری، برداشت هرگونه مصالح و مواد خاکی، مصالح
قلوه‌سنگی، شن و ماسه و مصالح سنگی ریزشی و لغزشی از بستر رودخانه‌ها، صرف
نظر از جنس و کیفیت آنها به منظور تسطیح، شیب‌بندی و آماده نمودن محل پی
ساختمانها، سازه‌های فنی، راههای ارتباطی محوطه و تأمین خاک از منابع قرضه
می‌باشد. تمامی عملیات خاکبرداری باید مطابق با خطوط و تراز موجود در
نقشه‌های اجرایی و دستورالعملهای دستگاه نظارت صورت پذیرد. عملیات
خاکبرداری و رگلاژ سطوح بدون پوشش، باید به طور همزمان صورت گیرد. کارهای
بعدی باید بلافاصله پس از خاکبرداری صورت پذیرد و در هر حالت نباید سطوح
خاکبرداری شده بیش از 72 ساعت در معرض عوامل جوی و باران قرار گیرند.

در صورتی‌که بر اساس برنامه زمانبندی شده یا به هر دلیل
دیگر عملیات بعدی بلافاصله انجام نشود، کنترل لایه‌های قبلی و در صورت
لزوم، اصلاح و نیز تسطیح و رگلاژ نهایی سطح کار، باید قبل از اجرای مراحل
بعدی صورت گیرد، چنانچه پیمانکار به عمد یا سهو، اقدام به برداشت خاک تا
ترازهای نهایی نموده و عملیات بعدی به مدت طولانی پس از آن موکول گردد، در
صورت نیاز برداشت خاکهای رویه و آماده نمودن مجدد بستر تا تراز مورد نظر
برای ادامه عملیات، باید مطابق نظر دستگاه نظارت و به هزینه پیمانکار صورت
پذیرد.

در تمامی عملیات خاکبرداری باید دقت کافی به عمل آید، تا
از خاکبرداری اضافی و از بین رفتن مصالح در کف و جداره‌ها، خصوصاً در
مقاطعی که بتن‌ریزی در آنها انجام می‌گیرد، جلوگیری به عمل آید. در صورت انجام خاکبرداری
اضافی توسط پیمانکار، باید محل تا تراز و رقوم نهایی خواسته شده با مصالح
مناسب و یا بتن سازگار با خورندگی خاک و حداقل با بتن C₁₅ به هزینه پیمانکار، ترمیم و رگلاژ شود.

نحوه بکارگیری و محل و استقرار ماشین‌آلات، و یا روشهای
انجام عملیات، بسته به نوع و طبیعت خاک محل اجرای کار، باید با توجه به
برنامه زمانبندی اجرای عملیات به تأیید دستگاه نظارت برسد.

خاکبرداری محل کانالها برای کارگذاری لوله و کابل، باید
طبق نقشه و مشخصات با ابعاد و رقومهای تعیین شده انجام شود. در صورت نیاز
و پس از تأیید دستگاه نظارت اضافه خاکبرداری در محل اتصالات لوله‌ها انجام
خواهد شد. چنانچه کار کندن با ماشین صورت گیرد، باید عملیات تا 15
سانتیمتری عمق نهایی، انجام و بقیه عملیات برای تسطیح و رگلاژ کف کانال با
دست صورت گیرد.

مصالح ساختمانی باید طوری انبار شوند که مزاحمتی برای وسایل
نقلیه و عابرین پیاده ایجاد نشود. در مواردی که بنا به عللی مصالح در محل
عبور و مرور عمومی ریخته می‌شود، باید آن را طوری انباشته کرد که از ریزش
آن جلوگیری شود. محوطه انباشتن مصالح، باید هنگام شب به وسیله چراغ قرمز
مشخص گردد.

روش صحیح حمل و نقل و انبار کردن مصالح مختلف در فصل دوم
ذکر شده است. رعایت نکات مزبور موجب حفظ ویژگیهای مصالح، ایمنی و سلامتی
کارگران خواهد بود.

آجر و سفال نباید با ارتفاع بیش از 2 متر انباشته شود، اطراف این مصالح باید به وسیله چوبهای قائم محصور گردد.

ورقهای فلزی باید به صورت افقی انباشته شوند و ارتفاع
آنها نباید از یک متر تجاوز نماید. تیرآهن باید طوری انباشته شود که امکان
لغزش آن وجود نداشته باشد. طرفین لوله‌های فلزی باید طوری مهار شود که از
غلتیدن آنها جلوگیری شود.

انبار شن و ماسه باید مرتباً مورد بازدید قرار گیرد تا در اثر برداشتن مصالح، ریزش ناگهانی رخ ندهد.

هنگام انبار کردن مصالح در کنار دیوارها و تیغه‌ها، باید دقت شود که فشار افقی بیش از اندازه به دیوار وارد نشود.

حمل، انبار کردن و استفاده از چسباننده‌های سیاه، باید
با دقت و احتیاط صورت گیرد. انبار مواد چسباننده باید دور از آتش و مواد
قابل اشتعال بوده و برای اعلام و اطفای حریق احتمالی تدابیر لازم اتخاذ
شده باشند. انبارهای بسته باید مرتباً تهویه شوند تا از تجمع گازهای قابل
اشتعال در آنها جلوگیری شود.

حمل و انبار کردن فرآورده‌های سیمان - پنبه نسوز باید با
دقت صورت پذیرد، بر روی تمامی فرآورده‌های پنبه نسوز برچسب ”برای سلامتی
انسانها زیانبخش است“ الصاق گردد. بیشترین میزان انتشار غبار و آلودگی
محیط ضمن تولید، بریدن، فرسایش، در معرض جریان هوا قرار گرفتن، حمل و نقل،
شکستن و معدوم کردن آنها به وجود می‌آید. انتشار غبارهای پنبه نسوز، نه
تنها کارگران مرتبط با آن را در معرض مخاطرات جدی قرار می‌دهد، بلکه محیط
زیست و سایر افراد را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

حمل و انبار کردن مواد شیمیایی باید مطابق دستورالعملهای
کارخانه سازنده صورت پذیرد. حمل و انبار کردن مواد منفجره باید طبق مقررات
جاری کشور، با اطلاع و زیر نظر مقامات مسئول و ذی‌صلاح باشد، به علاوه
هنگام مصرف باید مقامات مسئول کتباً مطلع شوند.

پیمانکار موظف است عملیات اجرایی خود را طوری انجام دهد
که در سواره‌رو و پیاده‌رو راهی برای عبور و مرور عابرین و وسائط نقلیه
باقی بماند و مصالح خود را در محلهایی انبار نماید که موجب ناراحتی و یا
زحمت ساکنین اطراف و یا عابرین نگردد. در مواردی که اجرای عملیات مستلزم
انسداد کلی قسمتی از سواره‌رو یا پیاده‌رو باشد، این کار باید با اطلاع
مسئولین ذی‌ربط و زیر نظر دستگاه نظارت صورت گیرد و عبور و مرور به وسیله
راههای انحرافی تأمین شود، هزینه‌های اضافی طبق شرایط خصوصی پیمان و یا
سایر اسناد مشخص خواهد شد.

در ویبراتور باید تمام سیمها و کابلهای برق از داخل لوله‌های لاستیکی عبور نماید.

ـ قسمت لرزاننده دستگاه باید به وسیله فنر یا لاستیک از قسمت فوقانی جدا شده باشد. دستگاه باید زمانی به کار افتد که میله ویبراتور روی بستر نرمی قرار گرفته باشد. باید از کار کردن با ویبراتور در بتن سخت شده و نیز زدن میله ویبراتور به جدار قالب و میلگردها احتراز کرد. زیر پای کارگرانی که با ویبراتور کار می‌کنند، باید تخته‌ای قرار گیرد که لرزشهای وارده از ویبراتور کمتر به بدن کارگران منتقل شود، همچنین باید دقت شود که قسمت لرزنده دستگاه به دست کارگر اصابت ننماید. کارگری که با ویبراتور کار می‌کند، باید در فواصل زمانی مناسب به پزشک مراجعه و برای ادامه کار
گواهی دریافت نماید. اصولاً نباید یک نفر به طور مداوم و به مدت طولانی به
کار با ویبراتور ادامه دهد.

سرامیک را روی بستری از ملات که در بالا توضیح داده شد، قرار داده و با تخته ماله
سطح آن را صاف می‌کنند. باید توجه داشت که هنگام چسباندن سرامیک، اندود
رویه (ملات) نباید گیرش خود را آغاز کرده باشد، زیرا در آن صورت سرامیک کاملاً به ملات نچسبیده و بعداً جدا خواهد شد.

پس از نصب سرامیک، و گیرش ملات، سطح سرامیک را آب می‌زنند تا کاغذ روی آن جدا شود و پس از آن با دوغاب، درز آنها را
پر می‌کنند. ممکن است سرامیکها روی کاغذ نبوده و جدا باشند که در آن صورت
نصب سرامیک، دانه دانه و با دقت فراوان پهلوی یکدیگر انجام می‌شود. در این
حالت باید سطح به دست آمده کاملاً صاف و یکنواخت باشد. شکل سرامیک، مربع،
مستطیل، شش‌گوشه و مانند اینهاست.

ـ بندکشی

میزان دوغاب سیمان و پودر سنگ برای پر کردن بندها به
اندازه سرامیکها بستگی دارد. دوغاب مصرف شده برای بندکشی همواره بیشتر از
حجم فضای خالی است، زیرا مقداری از دوغاب مصرفی برای سرامیک‌کاری باقی
می‌ماند که پاک می‌شود و مصرف مجدد ندارد و لذا حجم دوغاب مصرفی برای
سرامیک‌کاری با احتساب دورریز به میزان یک لیتر در هر مترمربع پیشنهاد
می‌شود. در بندکشی می‌توان متناسب با رنگ سرامیک از رنگهایی استفاده کرد که به زیبایی سرامیک بیفزاید.

ـ مراقبت ضمن گیرش

حداقل تا سه روز بعد از نصب سرامیک نباید به آن ضربه مکانیکی وارد آید و درجه حرارت فضایی که سرامیک شده، نباید از 5+ درجه سانتیگراد کمتر شود. در صورت لزوم پس از گیرش اولیه ملات بندکشی، آب دادن سرامیک در چند نوبت کمک شایانی به ازدیاد مقاومت می‌نماید.

سرامیک را روی بستری از ملات که در بالا توضیح داده شد، قرار داده و با تخته ماله
سطح آن را صاف می‌کنند. باید توجه داشت که هنگام چسباندن سرامیک، اندود
رویه (ملات) نباید گیرش خود را آغاز کرده باشد، زیرا در آن صورت سرامیک کاملاً به ملات نچسبیده و بعداً جدا خواهد شد.

پس از نصب سرامیک، و گیرش ملات، سطح سرامیک را آب می‌زنند تا کاغذ روی آن جدا شود و پس از آن با دوغاب، درز آنها را
پر می‌کنند. ممکن است سرامیکها روی کاغذ نبوده و جدا باشند که در آن صورت
نصب سرامیک، دانه دانه و با دقت فراوان پهلوی یکدیگر انجام می‌شود. در این
حالت باید سطح به دست آمده کاملاً صاف و یکنواخت باشد. شکل سرامیک، مربع،
مستطیل، شش‌گوشه و مانند اینهاست.

ـ بندکشی

میزان دوغاب سیمان و پودر سنگ برای پر کردن بندها به
اندازه سرامیکها بستگی دارد. دوغاب مصرف شده برای بندکشی همواره بیشتر از
حجم فضای خالی است، زیرا مقداری از دوغاب مصرفی برای سرامیک‌کاری باقی
می‌ماند که پاک می‌شود و مصرف مجدد ندارد و لذا حجم دوغاب مصرفی برای
سرامیک‌کاری با احتساب دورریز به میزان یک لیتر در هر مترمربع پیشنهاد
می‌شود. در بندکشی می‌توان متناسب با رنگ سرامیک از رنگهایی استفاده کرد که به زیبایی سرامیک بیفزاید.

ـ مراقبت ضمن گیرش

حداقل تا سه روز بعد از نصب سرامیک نباید به آن ضربه مکانیکی وارد آید و درجه حرارت فضایی که سرامیک شده، نباید از 5+ درجه سانتیگراد کمتر شود. در صورت لزوم پس از گیرش اولیه ملات بندکشی، آب دادن سرامیک در چند نوبت کمک شایانی به ازدیاد مقاومت می‌نماید.

حتی‌الامکان باید میلگردهای مصرفی به صورت یکپارچه باشند.
تمام اتصالات میلگردها باید در نقشه‌های اجرایی منعکس گردد و تعداد
اتصالات به حداقل ممکن کاهش یابد. در صورتی که وجود اتصال اجتناب‌ناپذیر
باشد، این اتصالات باید در مقاطعی قرار داده شوند که تنش وارده بر عضو یا
قطعه بتنی حداکثر نباشد و از تمرکز تمامی وصله‌ها در یک مقطع نیز خودداری
شود. وصله کردن میلگردها باید به روشهای پوششی، اتکایی، جوشی، مکانیکی و
بالاخره وصله‌های مرکب مطابق آیین‌نامه بتن ایران و زیر نظر دستگاه نظارت
انجام شود. طول وصله برای آرماتور صاف، دو برابر طول وصله مشابه در آرماتورهای آجدار می‌باشد. در صورتی که
محل وصله‌ها در نقشه‌های اجرایی و دستورالعملهای بعدی دستگاه نظارت منعکس
نباشد، رعایت نکات زیر الزامی است.

الف: در قطعات تحت خمش و خمش توأم با فشار، نباید بیش از نصف میلگردها در یک مقطع وصله شوند.

ب: در صورت وجود کشش یا کشش ناشی از خمش، حداکثر 1/3 میلگردها در یک مقطع را می‌توان به وسیله پوشش وصله نمود.

پ: وصله کردن میلگردهای تحتانی قطعات خمشی در وسط دهانه
یا نزدیک به آن و یا میلگردهای بالایی قطعه خمشی روی تکیه‌گاه یا نزدیک
آن، مجاز نیست.

محموله‌های میلگرد که توسط بارکشهای کفی و یا دیگر
وسایل حمل و نقل به محل کارگاه حمل می‌شوند، باید به نحوی تخلیه شوند که
ضمن آسیب ندیدن میلگردها، به کارگران نیز صدمه‌ای وارد نشود.

هنگام بریدن و خم کردن میلگردها استفاده از میز
آرماتوربندی و خم نشدن آرماتوربند روی زمین، باعث کاهش فشارهای وارد به
کمر می‌شود. هنگام آرماتوربندی فشار وارد بر دستها و کمر نسبتاً زیاد بوده
و در این کار احتمال صدمات ناشی از لغزیدن، سقوط از بلندی، و نظایر آن
وجود دارد، لذا برای کاستن صدمات ناشی از حوادث، رعایت موارد زیر مفید
خواهد بود:

الف: استفاده از وسایل حفاظتی فردی برای کار در بلندی، جوشکاری و برشکاری ضروری است.

ب: هنگام راه رفتن بر روی قالبهای آغشته به روغن، نباید از کفشهای با کف لغزنده و یا چرمی استفاده شود.

ج: در صورتی که تردد کارگران از روی شبکه میلگرد
ضروری باشد، باید با قرار دادن تعدادی تخته یا صفحه فولادی شطرنجی روی
میلگردها گذرگاهی به وجود آورد تا احتمال لغزیدن و سقوط کارگران کاهش یابد
و ضمناً شبکه آرماتور نیز آسیب نبیند.

د: میلگردهای انتظار و امثال آن که از بتن بیرون
زده‌اند، در صورت سقوط کارگران بخصوص از بلندی، می‌توانند موجب صدمات
بسیار شدید شوند، به همین دلیل پوشاندن آنها با تخته و یا وسیله مناسب
دیگر ضروری است.